"Sołecka afera" w Dolsku. Sprawa trafiła do prokuratury i znalazła finał w sądzie

Sołectwa w gminie Dolsk przez wiele lat działały na własnych zasadach. Mieszkańcy wsi ustalili swoje struktury organów i zasady przeprowadzania zebrań wiejskich. Prokurator rejonowy dopatrzył się ich dopiero w 2020 r. W związku z tym zaskarżył statuty sołectw, a sprawa znalazła się w sądzie.

W gminie Dolsk funkcjonuje 19 sołectw. Są to: Błażejewo, Brześnica, Drzonek, Księginki, Lipówka, Lubiatowo, Lubiatówko, Małachowo, Masłowo, Mełpin, Międzychód, Mszczyczyn, Nowieczek, Ostrowieczno, Pokrzywnica, Rusocin, Trąbinek i Wieszczyczyn. Sołectwo jest jednostką pomocniczą gminy. Jego obszar, zakres działania i organy określa rada gminy w statucie sołectwa. Zgodnie z tym, w 2014 r. Rada Miasta i Gminy Dolsk także nadała statuty swoim sołectwom.

Okazuje się, że statuty sołectw w gminie Dolsk są nieprawidłowe, a niezgodne z prawem zasady funkcjonowały przez niemal 8 lat

Podczas kontroli legislacyjnej stwierdzono w statutach sołectw zapisy niezgodne z prawem. W lutym 2020 r. prokurator rejonowy w Śremie skierował do Rady Miasta i Gminy Dolsk skargi dotyczące uchwał z 2014 r. ws. nadania statutów poszczególnym sołectwom. W ramach odpowiedzi rada podjęła stosowne uchwały i ustosunkowała się do zarzutów przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym. Na mocy wyroków WSA 8 statutów zostało uchylonych w całości, a w 11 przypadkach unieważnione zostały tylko poszczególne przepisy. Wobec tego konieczne stało się wszczęcie procedury zmierzającej do podjęcia uchwał w sprawie nowych statutów sołectw gminy Dolsk.

Radni uchwalili nowe statuty sołectw. Decyzją sądu zaszło wiele istotnych dla mieszkańców zmian. Zlikwidowano ważną funkcję. To im się nie podobało

W środę 2 marca, podczas Sesji Rady Miasta i Gminy Dolsk radni podjęli uchwały w sprawie nadania nowych statutów sołectwom Gminy Dolsk. Dotychczasowe statuty utraciły moc na podstawie wyroków sądu. Całkowicie nowe statuty nadano następującym miejscowościom: Błażejewo, Lubiatówko, Mełpin, Międzychód, Nowieczek, Pokrzywnica, Rusocin i Trąbinek. Pozostałe zostały skorygowane. 

Projekty nowych statutów zostały zaprezentowane sołtysom oraz mieszkańcom podczas konsultacji społecznych. Pierwsze spotkanie odbyło się we wrześniu 2020 r. Burmistrz przedstawiła sołtysom projekty, które następnie trafiły do mieszkańców. Z powodu pandemii udało się odbyć spotkania tylko w Lubiatówku i Trąbinku. Kolejne przeprowadzono dopiero w 2021 r. 

Jedna z regulacji, która wynikała ze skargi prokuratora dotyczyła ustalonej frekwencji na zebraniu wiejskim. Sołectwa przyjęły, że zebranie wiejskie jest ważne, kiedy obecnych jest co najmniej 20% osób uprawnionych do udziału. W przypadku braku wymaganej liczby mieszkańców zebranie odbędzie się w drugim terminie, czyli po 30 min, bez względu na liczbę obecnych osób. Sąd uznał, że jest to nieprawidłowa interpretacja, a więc zapis mówiący o frekwencji został usunięty.

Od wielu lat kadencje Sołtysa i Rady Sołeckiej w gminie Dolsk trwały 4 lata. Zgodnie z wyrokiem, okres ten ma być dostosowany do długości kadencji radnych i innych sołectw. W związku z tym teraz władza sołectw będzie wybierana co 5 lat. 

Sąd dopatrzył się także nieścisłości i drobnych błędów. Statuty wskazywały, jakie sołectwa realizują zadania "w szczególności". Jest to zwrot otwarty sugerujący, że nie są to wszystkie określone zadania. Tymczasem zbiór zadań powinien być precyzyjnie określony w sposób zamknięty. Wyrażenie to wymazano.

Najważniejszą zmianą dla mieszkańców jest likwidacja funkcji podsołtysa

Art. 36. p. 1. o samorządzie gminnym mówi, że organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, a wykonawczym sołtys. Natomiast działalność sołtysa wspomaga rada sołecka.

Natomiast w strukturach wszystkich dolskich sołectw figurował także tzw. podsołtys. Statuty dokładnie regulowały, kim jest ta osoba i co należy do jej obowiązków. Podsołtys to po prostu prawa ręka sołtysa. Zgodnie z zapisami, mieszkańcy każdego sołectwa wybierali ze swojego grona sołtysa, radę sołecką oraz podsołtysa wchodzącego w skład rady sołeckiej. W razie czasowej niemożności pełnienia funkcji przez sołtysa, jego obowiązki przejmował podsołtys. Osoba ta była wybierana również co 4 lata, w tajnym głosowaniu podczas zebrania wiejskiego. 

Wzmianki o podsołtysie poza już nieaktualnymi statutami dolskich sołectw można znaleźć także np. w ustawie z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego. Mówiła ona o Radzie Gromadzkiej z 5-letnią kadencją, której członkami zostawali: sołtys, podsołys i radni gromadzcy. We współczesnych aktach nie wyszczególnia się już roli podsołtysa.

Burmistrz Miasta i Gminy Dolsk poinformowała, że podczas konsultacji było wiele pytań odnośnie likwidacji funkcji sołtysa. Mieszkańcy uważają, że podsołtys jest bardzo ważną osobą i dziwili się decyzji. Niestety sprawa ta nie podlega żadnych negocjacjom.

Mieszkańcy wnieśli propozycje wprowadzenia zapisów w nowych statutach. Nadal walczyli o pozostawienie podsołtysa

Podczas ostatnich konsultacji odnośnie nowych statutów sołectw mieszkańcy zaproponowali wprowadzenie kilku zapisów. Społeczność Błażejewa zawnioskowała o wybranie przedstawiciela rady sołeckiej, który przejmie obowiązki w przypadku długotrwałej niezdolności do pełnienia obowiązków przez sołtysa. Lubiatówko także chciało, aby podsołtys mógł nadal sprawować funkcję społeczną. Międzychód zaproponował, aby po 7 dniach nieobecności sołtysa jego funkcję przejęła najstarsza osoba z rady. Tak samo mieszkańcy Nowieczka chcieliby polegać na zastępcy sołtysa. Ze strony sołectwa Międzychodu padła też propozycja polegająca na dodaniu zapisu, iż w skład rady sołeckiej mieliby zgodnie ze statutem wchodzić przedstawiciele każdej z trzech wsi znajdujących się na terenie sołectwa.

Jednak wszystkie powyższe propozycje rada odrzuciła. Żadnego z nich nie wprowadzono do statutów.

Uregulowania wymagały także kwestie finansowe w sołectwach Nowieczek i Mełpin. Wszelkie dochody uzyskane z tytułu odpłatnego udostępniania mienia gminnego nie pozostają w gestii sołectwa, tylko należą do gminy.