W latach pięćdziesiątych instrument przekształcono w sztampowe organy, które nie nadają się do użytku. Od tego momentu milczą. Jest jednak szansa, że instrument zagra już podczas przyszłorocznego festiwalu Musica Sacromontana. Kongregacja Oratorium św. Filipa Neri otrzymała unijną dotację na renowację instrumentu. Autorem projektu jest wybitnej klasy specjalista prof. Julian Gembalski.

W Bazylice na Świętej Górze od dłuższego czasu prowadzi się prace konserwatorskie. Potrzeby są ogromne, a możliwości finansowe kongregacji ograniczone. W zeszłym roku księża zwrócili się do Urzędu Marszałkowskiego z wnioskiem o dofinansowanie renowacji bazyliki z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego w trybie pozakonkursowym. Projekt opiewał na ponad 4 mln zł. Podobnych wniosków złożono ponad sześćdziesiąt, z czego pozytywnie zostało rozpatrzonych czternaście. Święta Góra otrzyma ponad 3,7 mln zł dotacji, przy wkładzie własnym około 650 tys. zł. Zaplanowano digitalizację świętogórskiego archiwum muzycznego, na które składa się dwieście manuskryptów, odnowę ołtarza głównego w prezbiterium i dwóch bocznych ołtarzy w bazylice, a także ołtarza polowego wraz z zagospodarowaniem jego otoczenia i remont osiemnastowiecznych organów.

Koszt samego instrumentu to około milion złotych. Autorem projektu jest wybitnej klasy specjalista w tej dziedzinie, prof. Julian Gembalski, kierownik Katedry Organów i Muzyki Kościelnej Akademii Muzycznej w Katowicach. - Bardzo się ucieszyłem, kiedy dowiedziałem się, że jest dotacja - mówił prof. Julian Gembalski. - Wielkie dzieła wymagają wielkich środków. Widzę często, jak takie plany wygasają z powodu braku środków - kontynuował.

O koncepcji, która powstała w 2009 roku, prof. Gembalski opowiedział podczas konferencji prasowej. Opracowanie rekonstrukcji wymagało zapoznania się z wieloma dokumentami archiwalnymi. - Mamy udokumentowane daty budowy pierwszego instrumentu. Ostatni powstał w latach 50. Wszechwładna wówczas firma Biernacki, zajmująca się budową rzekomo nowoczesnych instrumentów, zainstalowała w instrumencie sterowanie elektromagnetyczne - opowiadał prof. Julian Gembalski. - W środku odkryłem jednak resztki szafy poprzednich instrumentów, a nawet piszczałki z drugiego instrumentu. Stąd powstała koncepcja budowy instrumentu późnobarokowego, związanego architektonicznie z wnętrzem bazyliki - wyjaśniał prof. Gembalski. Nie udało się odnaleźć dokładnych opisów instrumentu od strony czysto brzmieniowej, co jednak zdaniem profesora nie jest przeszkodą. - Zagadką pozostanie to, jaką muzykę organową tutaj wykonywano. Organiści byli świetnymi improwizatorami i grali muzykę, która nigdy nie została zapisana - stwierdził prof. Gembalski.

Aby zrekonstruować 25-głosowy instrument, konieczny będzie demontaż tego, który obecnie znajduje się przy wejściu do świątyni. Projekt nowego instrumentu opiera się na dwóch założeniach - estetyce oraz koncepcji technicznej. - Polskie budownictwo lat 50. było słabe i nie sprzyjało budownictwu organowemu - mówił prof. Gembalski. - Biernaccy zastosowali wówczas w tych organach materiały nieszlachetne – tańsze i gorsze dźwiękowo. Najlepsza do piszczałek jest natomiast cyna, a ta była w tych czasach reglamentowana. Sterowanie elektromagnetyczne, które wówczas zastosowano, też jest przestarzałe... To nie jest w tej chwili prawdziwy instrument - mówił kierownik Katedry Organów i Muzyki Kościelnej Akademii Muzycznej w Katowicach. W wyremontowanych organach zastosowane zostanie sterowanie mechaniczne - tzw. traktura mechaniczna. - Organista naciskając klawisze uruchamia system dźwigni, listew, kątowników... On jest panem instrumentu - mówił prof. Julian Gembalski. Około dwóch tysięcy piszczałek zostanie wykonanych z cyny i drewna. - To nie może być instrument, który rozbiorą za 10 lat, a najwcześniej za 300 lat - podsumował.

Wszystko więc wskazuje na to, że już w przyszłym roku organy zabrzmią ponownie z całą mocą. Na razie wiernym muszą wystarczyć organy elektroniczne ustawione w prezbiterium, które nie mają takiej oprawy jak organy prawdziwe.

Sanktuarium w Głogówku jest jednym z najsłynniejszych zabytków naszego regionu. Zespół klasztorny filipinów wraz z barokowym kościołem pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP i św. Filipa Neri został zbudowany na wzór weneckiej bazyliki Santa Maria della Salute. W 2008 r. sanktuarium zostało uznane przez prezydenta RP za pomnik historii. Taki status przyznawany jest zabytkom o szczególnej wartości historycznej, naukowej i artystycznej, utrwalonym w powszechnej świadomości i mającym duże znaczenie dla dziedzictwa kulturalnego Polski. Na liście pomników historii znajduje się obecnie około 60 zabytków w Polsce.

MiS