Prawo do renty socjalnej a stopień niepełnosprawności

Wiele osób niepełnosprawnych albo ich opiekunów staje przed trudnymi sytuacjami. Z jednej strony chcemy dla osób chorych możliwości podjęcia pracy i aktywnego życia w społeczeństwie. Z drugiej – z racji ich chorób – potrzebują one wsparcia finansowego od państwa, np. w formie renty socjalnej. Tymczasem okazuje się, że stopień niepełnosprawności może w pewien sposób wpływać na prawo do tej renty. Warto poznać niuanse obu zagadnień, by dobrze przygotować się np. na spotkanie z lekarzem orzecznikiem ZUS-u. 

Komu przysługuje renta socjalna? 

Prawo do renty socjalnej jest uregulowane w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej. Dla każdej osoby przyznanie tej renty wiąże się z uznaniem za całkowicie niezdolną do pracy z powodu tzw. naruszenia sprawności organizmu. Ważny jest jednak czas, w którym do tego naruszenia (czyli np. rozpoznania choroby czy wypadku) doszło. Powstać ono bowiem musiało: 

• przed ukończeniem 18. roku życia albo 
• w trakcie nauki (w szkole lub szkole wyższej) – wtedy do 25. roku życia lub 
• w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. 

Jeśli osoba nie może podjąć żadnej pracy (nawet po przekwalifikowaniu) – lekarz orzecznik ZUS-u określa jej całkowitą niezdolność do pracy. Na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS natomiast osobą niezdolną do pracy jest taka osoba, która z powodu naruszenia sprawności ciała utraciła całkowicie lub częściowo zdolność do pracy i jej sytuacja nie rokuje dobrze na odzyskanie tej zdolności. Całkowita niezdolność do pracy to niemożność podjęcia jakiejkolwiek pracy, a częściowa niezdolność – brak możliwości pracy zarobkowej zgodnej z kwalifikacjami osoby. Taką niezdolność orzeka lekarz orzecznik ZUS-u. Tylko jego opinia może być podstawą do przyznania renty socjalnej dla osoby, która nie może utrzymać się z powodu niemożności podjęcia pracy zawodowej. 

Zobacz też: Renta przy umiarkowanym stopniu niepełnosprawności 

Stopień niepełnosprawności a renta 

Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że sama niepełnosprawność nie jest od razu tożsama z całkowitą niezdolnością do pracy. Niepełnosprawność jest bowiem określona jako okresowa bądź trwała niemożność wypełniania zadań społecznych (także podjęcia/wykonywania pracy) – jej powodem jest natomiast stałe albo przynajmniej długotrwałe naruszenie organizmu. Dla osób niepełnosprawnych przewidziane są określone środki pomocy, w tym świadczenia pieniężne. Mają one na celu wsparcie danego człowieka, ale także umożliwienie mu podjęcia pracy możliwej do wykonywania w jego sytuacji. Warto wiedzieć, że decyzja orzecznika ZUS-u dotycząca całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji danej osoby jest równoznaczna z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy traktuje się jak orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Decyzja o częściowej niezdolności do pracy odpowiada natomiast lekkiemu stopniu niepełnosprawności. 

Orzeczenie lekarza orzecznika 

Jak można wywnioskować, dane orzeczenie o niepełnosprawności nie przekłada się na stanowisko lekarza orzecznika ZUS-u. Jeśli jednak osoba otrzymująca rentę socjalną znajdzie i podejmie pracę, ZUS może zanegować prawo do pobierania tej renty i ją odebrać. Należy więc odpowiednio przygotować się do spotkania z lekarzem orzecznikiem. Warto zastanowić się, czy osoba niepełnosprawna faktycznie i realnie jest w stanie podjąć pracę. A jeśli tak – czy zatem ryzyko utraty świadczenia w formie renty socjalnej nie jest zbyt wysokie. Trzeba pamiętać, że osobom niepełnosprawnym należą się oczywiście różne formy pomocy, jednak w wielu sytuacjach niestety łatwo stracić do nich prawo. 

Artykuł powstał we współpracy z PrawoZus.pl