Najczęstsze przyczyny nietrzymania moczu u osób dorosłych

Nietrzymanie moczu (inaczej określane również mianem inkontynencji) to dolegliwość objawiająca się niemożliwym do kontrolowania odpływem moczu z pęcherza. Problem ten bywa utożsamiany niemalże wyłącznie z wiekiem podeszłym, natomiast może dotyczyć on także młodych dorosłych czy osób w średnim wieku. Jakie są objawy nietrzymania moczu i jakie rodzaje inkontynencji wyróżnia się w ramach diagnostyki? Co jest przyczyną nietrzymania moczu i które czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia tej dolegliwości?

Nietrzymanie moczu – objawy i rodzaje inkontynencji

Podstawowym objawem nietrzymania moczu – tak, jak zostało to już wspomniane we wstępie – jest niekontrolowany odpływ moczu z pęcherza. Towarzyszące temu objawy różnią się nieco od siebie, w zależności od konkretnego typu inkontynencji. I tak, wśród rodzajów omawianej dolegliwości, wyróżnia się:

wysiłkowe nietrzymanie moczu, które stanowi większość przypadków inkontynencji. Polega ono na niekontrolowanym odpływie moczu w sytuacjach, w których rośnie ciśnienie w jamie brzusznej, co jednocześnie przekłada się na zwiększenie nacisku na narządy i struktury położone w miednicy mniejszej (w tym oczywiście na pęcherz). Wyciek moczu następuje więc podczas takich czynności, jak kichanie, kaszel, dźwiganie, bieganie, podskoki i inne;

nietrzymanie moczu z parciami naglącymi (z naglącym parciem), polegające na niekontrolowanym wypływie moczu od razu po odczuciu parcia na pęcherz (pacjent nie ma czasu na dotarcie do toalety). Nietrzymanie moczu z naglącym parciem jest często diagnozowane jako zespół pęcherza nadreaktywnego. Dolegliwość ta może (choć nie musi) nastąpić po wystąpieniu konkretnego bodźca – na przykład po usłyszeniu dźwięku szumiącej wody, w trakcie ucisku na pęcherz, podczas orgazmu;

nietrzymanie moczu z przepełnienia pęcherza, które polega na niekontrolowanym wycieku moczu powiązanym z obecnością przeszkody w jego odpływie (najczęściej diagnozuje się je u mężczyzn z powiększoną prostatą, powodującą rozciągnięcie się ścian pęcherza oraz upośledzenie funkcjonowania mięśnia wypieracza pęcherza).

Oprócz rodzaju nietrzymania moczu, w diagnostyce tego problemu wyróżnia się również stopnie inkontynencji – I stopień, w którym dochodzi do wycieku moczu jedynie w konkretnych sytuacjach, II stopień – w którym mocz wycieka częściej, także w momentach niewielkiego wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej, a także III stopień – w którym wyciek moczu następuje w niemalże każdej podejmowanej aktywności.

Nietrzymanie moczu – przyczyny i czynniki ryzyka

Wśród najczęstszych przyczyn nietrzymania moczu można wyróżnić:

• nieprawidłowości w zakresie pracy mięśni dna miednicy – ich nadmierne osłabienie lub, wręcz przeciwnie – ich nadmierne napięcie. W obu tych sytuacjach struktury układu moczowego mogą funkcjonować w zaburzony sposób;
• przeszkody w odpływie moczu – chodzi tu zazwyczaj o powiększoną prostatę u mężczyzn, natomiast czasem przyczyną inkontynencji bywają złogi („kamienie”) obecne w pęcherzu, powodujące zniekształcenie jego ścian i/lub ograniczenie światła cewki moczowej (a więc jej przepuszczalności);
• choroby neurodegradacyjne, przyczyniające się do zaburzenia procesu wysyłania i odbioru sygnałów przepełnienia i opróżnienia pęcherza na linii pęcherz – mózg (wśród nich wyróżnia się chociażby chorobę Alzheimera, chorobę Parkinsona czy stwardnienie rozsiane);
• mechaniczne uszkodzenia i anatomiczne nieprawidłowości w zakresie budowy układu moczowego i jego struktur (uszkodzenia mogą nastąpić na skutek wypadków lub nieprawidłowo przeprowadzonych operacji, natomiast wady w obrębie układu moczowego często są następstwem zespołów wad wrodzonych);
• infekcje układu moczowego (choć w tym przypadku nietrzymanie moczu ma zwykle charakter przemijający).

Do czynników ryzyka nietrzymania moczu należą z kolei sytuacje, w których dochodzi do osłabienia mięśni dna miednicy lub ich nadmiernego napięcia – są to między innymi nieprawidłowe nawyki toaletowe (przesiadywanie na toalecie, oddawanie moczu „na zapas”, długie wstrzymywanie moczu i inne), wykonywanie intensywnych ćwiczeń obciążających nadmiernie dno miednicy (są to zwłaszcza ćwiczenia angażujące tłocznie brzuszną), a także duża liczba ciąż oraz porodów. Inne okoliczności, prowadzące do zwiększenia ryzyka wystąpienia nietrzymania moczu, to oczywiście podeszły wiek, okres menopauzy, nawracające infekcje pęcherza moczowego, choroby prostaty, a także przyjmowanie niektórych leków (w tym leków moczopędnych).

Źródła:

Dr n. med. R. Drabczyk, Nietrzymanie moczu – rodzaje, leczenie i sposoby zapobiegania [w:] Medycyna Praktyczna, 31.03.2022
S. Bender, lek. J. Borowski, dr n. med. T. Borkowski, dr n. med. C. Torz, prof. dr hab. med. P. Radziszewski, Nietrzymanie moczu [w:] Medycyna po Dyplomie vol 20 / nr 6 / 2011
Gidian-Jopa, Diagnostyka nietrzymania moczu u dorosłych [w:] Borgis – Medycyna Rodzinna 2/2000
Banach, Wytyczne postępowania w nietrzymaniu moczu u kobiet [w:] Borgis – Medycyna Rodzinna 5/2004
Rechberger, E. Rechberger, Jak leczyć nietrzymanie moczu [w:] Lekarz POZ 2/2022
Dr n. med. A. Rogowski, prof. dr hab. n. med. W. Baranowski, Nietrzymanie moczu u młodych kobiet [w:] Ginekologia po Dyplomie 05/2015
Dębiński, T. Niezgoda, Klasyfikacja nietrzymania moczu i sposoby leczenia [w:] Przegląd Urologiczny 2014/5 (87)
Rechberger, B. Kulik-Rechberger, Zaburzenia czynnościowe dolnych dróg moczowych – postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w poraktycelekarza rodzinnego [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 6
Jędrzejczyk, K. Lau, B. Rutkowska, A. Rżanek, A. Bobeff, M. Wieczorek, Nietrzymanie moczu po operacjach ginekologiczno-położniczych w świetle badań urodynamicznych [w:] Ginekologia Polska nr 5 / 2010